روش های مختلفی برای کنترل وضعیت دنده ها در گیربکس خودرو وجود دارد. تجزیه و تحلیل روانکار دنده بر پایه فاکتورهای ذیل مرسوم ترین آنهاست .
مقایسه نتایج سیال کارکرده درون جعبه دنده باید با نوع کار نکرده آن مورد مقایسه و تحلیل قرار بگیرد تا مطمئن شویم ماده اولیه در محدوده های مشخص شده توسط تولید کننده قرار دارد یا خیر .
در فرآیند بررسی شرایط یا CM(Condition monitoring ) دنده ها به دلیل عدم دسترسی آنی به درون گیربکس ، همیشه یک چالش جدی بوده اند . در این مقاله سعی داریم با پایش وضعیت دنده ها از طریق آنالیز پنج فاکتور فنی روغن و تحلیل آن ، این روند را بررسی کنیم .
• ویسکوزیته یا گرانروی
(Kinematic Viscosity at 40 degree C.in cSt)
ویسکوزیته خاصیت اصلی روغن دنده است . اگر گرانروی به صورت قابل توجهی تغییر کند یعنی توانایی لازم خود را از دست داده است .
اکسیداسیون روغن منجر به تیرگی ظاهری و افزایش ویسکوزیته آن می شود . تغییرات این عدد بیش از 10 درصد ، نسبت به حالت اولیه ، می تواند فرا رسیدن زمان تعویض را نشان دهد .
• میزان آب (Water content in PPM or % age )
یکی از عوامل مهم تخریب ساختار روانکار ، آب و رطوبت است زیرا با ذرات آهن و مس ، واکنش می دهد و باعث فرایند اکسیداسیون می شود. این عناصر بصورت اولیه در ترکیبات ادتیو موجود هستند و نقش محوری دارند اما در صورت ورود آب به محیط ، با اکسید شدن آنها و تولید رسوب درون گیربکس ، باعث کاهش عمر روانکار و افزایش ویسکوزیته می شوند .
مقدار رطوبت را با روش آزمون ASTMD6304 بررسی کنند. بنابراین در فرآیند CM، توصیه می شود در صورت مشاهده آب بیش از 0.05 (500ppm) روانکار گیربکس تعویض شود .
• عدد اسیدی (Acid number (mg KOH/g)
تست عدد اسیدی کل یا « Total Acid Number » یکی از روش های تخمین میزان تخریب مواد افزودنی ، آلودگی اسیدی و اکسیداسیون است . اسید را می توان به روش های مختلف خنثی یا از روغن خارج کرد .
بدیهی است از قلیایی روغن برای خنثی سازی اسید ورودی استفاده شود. این کار در روغن موتور گازی، بنزینی و دیزلی صورت می گیرد .
• تعداد ذرات آلودگی
تعداد ذرات و توزیع مناسب یک سیستم فیلتر خوب برای روان کننده بسیار مهم است. نوع طراحی سطح فیلتراسیون می تواند متفاوت باشد ولی در نهایت فقط ذرات به اندازه 12 میکرون یا کوچک تر باید اجازه عبور داشته باشند. این سایز حتی در روغن های توربین ، تا 5 میکرون کوچک تر نیز تعیین می شوند .
البته نظارت بر میزان آلاینده های درون روانکار ، امری حیاتی است .
• اندازه گیری عناصر
افزایش عناصر فلزات در یک روان کننده می تواند نشان دهنده سایش غیر عادی اجزای درونی سیستم باشد. تجزیه و تحلیل عناصر و آلاینده های روغن در یک نمونه را با روش ASTMD5185 توسط دستگاهی به نام ICP انجام می دهند .
به طور کلی از روش ASTMD5185 برای آنالیز بنیادی استفاده می شود . در مجموع 22 عنصر را می توان با این روش آنالیز کرد که عبارتند از آلومینیوم، باریم، بور، کلسیم، کروم، مس، آهن، سرب، منیزیوم، منگنز، نیکل، فسفر، پتاسیم، نقره،گوگرد،قلع، تیتانیوم، روی و وانادیوم. تحلیل این موارد و پایش وضعیت گیربکس ها، باعث کاهش چشمگیر هزینه های تعمیر و نگهداری خواهد شد، البته به این موارد می توان کنترل های
ساده تر بصری را نیز اضافه کرد. به عنوان مثال فرسایش دنده، باعث لقی می شود که بر اثر کارکرد نادرست گیربکس صدایی شبیه تق تق شنیده خواهد شد.
برگرفته شده از روزنامه دنیای خودرو - سهیل سیاوشی