تصور عموم این است، خودروهایی که عملکرد بالاتری ارائه می کنند، باید دقت بیشتری در انتخاب سوخت داشته باشند. ساده تر آنکه بسیاری باور دارند ابرخودروها صرفا از سوخت هوایی استفاده می کنند! «91، 95، 98، 100و...» این اعداد را که در مراجعه به پمپ بنزین های کشور (یا هر پمپ بنزینی در یک کشور توسعه یافته) می بینید، نمایانگر عدد اکتان سوخت هستند، در واقع باید در نظر داشت این ابرخودروها در کشورهای پیشرفته بدون هیچ مشکلی سراغ ایستگاه های رایج عرضه سوخت می روند و از سوختی با یکی از این اعداد باکشان را پر می کنند.
مشتریان و مصرف کنندگان معمولا بر اساس قیمت هر مدل بر حسب تومان/ لیتر (یا دلار/ لیتر) سوخت را انتخاب می کنند اما انتخاب بهترین و مناسب ترین نوع سوخت لزوما بر اساس ارزش مالی آن نیست. معمولا خودروسازان بنام، حداقل نرخ اکتان مورد نیاز برای استفاده در خودروهایشان را اعلام می کنند چراکه استفاده از سوخت اکتان پایین تر در آن خودرو، باعث آسیب به موتور در دراز مدت و کاهش عملکرد آن می شود؛ حتی مصرف سوخت نیز افزایش می یابد و در نتیجه میزان انتشار آلایندگی ها بیشتر می شود. از سوی دیگر قیمت بنزین در حال افزایش است و احتمالا تمام مصرف کنندگان، بهترین گزینه را ارزان ترین نوع سوخت می دانند؛ با این همه، بهتر است نگاهی به معانی درجه های مختلف سوخت داشته باشیم تا مناسب ترین سوخت را برای خودروی خود انتخاب کنیم. به زبان ساده، درجه اکتان نشان دهنده پایداری سوخت است و هر چه این عدد بالاتر باشد، با سوختی پایدارتر سر و کار داریم. یوروسِویک، متخصص تکنولوژی سوخت، اکتان را این گونه توصیف می کند: «عدد اکتان سوخت نشان دهنده گرایش سوخت به احتراق خودکار(خود اشتعالی) یا انفجار در دما و فشار بالا در حضور هواست.» این انفجار نابالغ سوخت و احتراق آن باصطلاح «ضربه زدن» (knocking) سوخت نیز شناخته می شود. هر چه یک سوخت در برابر فرآیند ضربه زدن مقاوم تر باشد، گزینه بهتری برای استفاده در موتورهای مجهز به توربوشارژ، سوپرشارژ و دیگر موتورها با نسبت فشار بالا خواهد بود؛ چراکه موتورهای مجهز به کمک پیشرانه که نسبت فشارهای بالایی دارند، معمولا در خطر ضربه زدن قرار دارند بنابراین سازندگان با کاهش دمای موتور یا مخلوط سوخت و هوا، به کنترل این پدیده ناخواسته می پردازند.
RON چیست؟
RON: مخفف عبارت «Research Octane Number» یا عدد تحقیقاتی اکتان، یکی از دو روش مرسوم برای نشان دادن عدد اکتان سوخت است. روش دیگر نمایش عدد اکتان، MON یا عدد اکتان موتور نام دارد. البته راه های دیگری هم هستند اما این دو شیوه بیشترین کاربرد را دارند. یوروسِویک در این باره می گوید:«RON: بیانگر میل به اشتعال تحت فشار کاری بالاست؛ فشارهایی چون بالا رفتن از یک کوه یا تپه یا شتاب گرفتن خودرو. کمینه RON برای سوخت معمولی برابر 91 است. RON برای سوخت مرغوب برابر 95 حداکثر مقدار آن برابر 98 است. MON: نمایانگر میل سوخت به اشتعال در فشار کاری کم است. برای نمونه، رانندگی در بزرگراه یا جاده فعالیتی نسبتا سبک محسوب می شود. حداقل MON برای سوخت معمولی برابر 81 است. در حالی که این رقم برای سوخت مرغوب برابر 85 و حداکثر آن نیز برابر 86 تعیین شده است.» بر اساس تعریفی از «دپارتمان محیط و انرژی کامن ولث» در استرالیا، سوخت هنگامی مرغوب تلقی می شود که عدد RON آن 95 و بالاتر باشد. با استناد به «اتحادیه جاده های ملی و رانندگان استرالیا»، سوخت مرغوب توانایی موتور را برای تولید قدرت با استفاده از افزایش غلظت سوخت امکان پذیر می کند. این افزایش چگالی باعث کنترل بیشتر احتراق سوخت شده و از سوختن پیش از موعد سوخت، «پینگ» جلوگیری می کند. همه این ها منجر به ارائه قدرت توسط موتور به شکلی نرم تر و یکنواخت تر خواهد شد. یوروسِویک می افزاید: «موتورهای مدرن از استفاده از بنزین های با اکتان بالاتر، بهینه تر عمل می کنند. استفاده از بنزین با اکتان بالا در مواقعی که موتور تحت کم فشاری کاری قرار دارد، می تواند از آن محافظت کند. اگر موتور برای استفاده از اکتان بالاتر حسگر ضربه زدن نیز داشته باشد، خروجی بهتر خواهد بود و شاهد مصرف سوخت به مراتب بهینه تری هستیم.»
آیا می توان از هر اکتان بنزین در خودرو استفاده کرد؟
خیر! اگر تصور می کنید چون خودرو نیاز به سوختن مداوم سوخت دارد پس هر اکتانی را می تواند قبول کند، اشتباه می کنید. بیشتر خودرو ها یک کف عدد اکتان دارند که زیر در باک خودرو درج شده است و باید رعایت شود.
در بسیاری از خودروهای بنزینی، حداقل عدد اکتان RON 91 است اما با پیشرفت صنعت، خودروهای مدرن امروزی کم کم میل به استفاده از سوخت مرغوب تر با عدد اکتان 95 دارند؛ بویژه اگر از سیستم های کمک پیشرانه نظیر توربوشارژ نیز استفاده کنند. سیستم کامپیوتری یک خودرو به گونه ای طراحی شده است که از اپراتور (کاربر) انتظار دارد، حداقل اکتان تعیین شده توسط شرکت را به خورد موتور دهد؛ چرا که موتور بخصوص برای سوزاندن اکتان معین زمان بندی و برنامه ریزی شده است. نادیده گرفتن توصیه خودروسازان در دراز مدت باعث خطر آفرینی برای خودرو شما می شود. در سوی دیگر ماجرا، اگر سوختی با اکتانی بیش از آنچه سازنده خودرو توصیه کرده است، استفاده کنید به عنوان مثال اگر خودرو شما به اکتان 95 نیاز داشته باشد و شما بنزین اکتان 98 را به خورد آن بدهید، بدترین حالت این است که استفاده از این اکتان بالا سودی نخواهد داشت و عملا مانند اکتان 95 خواهد سوخت؛ چراکه خودروی شما آنقدر جدید نیست که بتواند از سوخت با اکتان بالاتر از 95 ، بهترین استفاده را داشته باشد.
اکتان E10
اکتان E10 به سوختی اطلاق می شود که فاقد سرب و مخلوطش حاوی 90 درصد بنزین و 10 درصد اتانول است. اتانول نوعی الکل بی رنگ است که به عنوان سوختی تجدیدپذیر و سازگارتر با محیط زیست شناخته می شود. تحقیقات نشان می دهند استفاده از سوخت اتانول با توجه به منبع تولید آن، در مقایسه با انواع سوخت های کربنی می تواند باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه ای شود. سوخت E10 با توجه به قیمت پایین تر شاید نظر بسیاری از رانندگان را به خود جلب کند اما پیش از استفاده از آن باید از سازگاری آن با خودرو اطمینان حاصل کرد. متخصصان می گویند بیشتر خودروهای تولید شده پس از سال های 1986 میلادی با این سوخت سازگاری دارند. با این حال، ممکن است خودروهایی نیز باشند که برای سوزاندن اتانول طراحی و بهینه سازی نشده اند؛ بنابراین بهتر است پیش از استفاده از این نوع سوخت از سازگاری آن مطمئن شد.